Πτερόρροια στα πτηνά: Αίτια, διάρκεια & σωστή φροντίδα

Τι είναι η πτερόρροια​

Η πτερόρροια είναι η φυσιολογική διαδικασία κατά την οποία τα πτηνά αντικαθιστούν ολόκληρο το πτέρωμά τους. Με την ολοκλήρωσή της, το πουλί απαλλάσσεται από το φθαρμένο φτέρωμα και αποκτά νέο, πιο ανθεκτικό, για την επόμενη χρονιά.

Στη φάση αυτή πέφτουν και αναπτύσσονται ξανά περίπου 2.000 φτερά και πούπουλα. Από τη στιγμή που ένα φτερό ολοκληρώσει την ανάπτυξή του, θεωρείται ουσιαστικά νεκρό, επομένως βασικά χαρακτηριστικά του —όπως το χρώμα— δεν αλλάζουν πλέον.

Η πτερόρροια είναι περίοδος στρες, και το αποτέλεσμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή διαχείριση και φροντίδα των πουλιών κατά τη διάρκειά της.

Γιατί περνούν πτερόρροια τα πουλιά

Τα φτερά είναι φτιαγμένα από κερατίνη και με τον χρόνο φθείρονται από το πέταγμα, την τριβή ή μικροτραυματισμούς. Όταν φθαρούν, η πτήση γίνεται λιγότερο αποδοτική και γι’ αυτό χρειάζεται να αντικατασταθούν μερικά ή όλα. Η πτερόρροια, έτσι, είναι φυσικό και αναπόφευκτο μέρος του ετήσιου κύκλου ζωής.

Σε ορισμένα είδη, τα αρσενικά ξεκινούν την πτερόρροια πριν από την αναπαραγωγή, ώστε να αποκτήσουν πιο ζωντανό και λαμπερό φτέρωμα που θα βοηθήσει στην προσέλκυση συντρόφου.

Μόλις εκπληρωθεί αυτός ο σκοπός, το έντονο φτέρωμα απορρίπτεται και αντικαθίσταται από λιγότερο εντυπωσιακό, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης στο περιβάλλον, αφού το πουλί δεν ξεχωρίζει εύκολα.

Πότε ξεκινά και πόσο διαρκεί η πτερόρροια​

Η φυσιολογική πτερόρροια είναι εποχική. Συνήθως ξεκινά μετά τα μέσα καλοκαιριού και διαρκεί περίπου δύο μήνες. Μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις από τον κανόνα, που δεν αποτελούν πρόβλημα όσο δεν συντρέχουν παθολογικά αίτια.

Περισσότερα για τις παθολογικές περιπτώσεις θα βρείτε στο άρθρο Παθολογική Πτερόρροια των Πτηνών.

Στα νεαρά καναρίνια που έχουν γεννηθεί από Ιανουάριο έως τέλος Φεβρουαρίου, η πτερόρροια ξεκινά στους 3,5–4 μήνες ζωής. Όσα γεννήθηκαν αργότερα, μέχρι τα τέλη Μαΐου, ξεκινούν νωρίτερα — γύρω στους 2,5 ή 3 μήνες.

Μερικά πτηνά περνούν τη διαδικασία πολύ γρήγορα, σε σημείο που ακόμη και η πτήση από τον πάτο του κλουβιού στην ψηλότερη πατήθρα γίνεται δύσκολη.

Δείτε και το σχετικό άρθρο Ραγδαία πτερόρροια πτηνών.

Η πτερόρροια στα καναρίνια​

Στο ενήλικο καναρίνι η πτερόρροια αρχίζει με την πτώση των φτερών πτήσης, συνεχίζει στις πλευρές του σώματος και ολοκληρώνεται σε λαιμό και κεφάλι. Η απώλεια και επανέκφυση των φτερών διαρκεί περίπου 1–2 μήνες.

Πρώτη μας μέριμνα αυτήν την περίοδο είναι η προσαρμογή της διατροφής στις αυξημένες ανάγκες. Μια διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες βοηθά την ταχεία και σωστή ανάπτυξη των νέων φτερών.

Διατροφή​

Με την κατάλληλη διατροφή, τα πουλιά αντικαθιστούν τα φτερά τους γρηγορότερα και μειώνουμε τον κίνδυνο προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν από ελλείψεις.

Τα φτερά αποτελούνται κυρίως από πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες δομούνται από 21 αμινοξέα, εκ των οποίων η λυσίνη και η μεθειονίνη είναι κρίσιμα κατά την πτερόρροια. Συνήθως αυτά τα δύο αμινοξέα βρίσκονται σε χαμηλές ποσότητες στις περισσότερες δίαιτες για πουλιά.

Τα καναρίνια χρειάζονται επίσης αυξημένη ενέργεια, βιταμίνες, καλά λιπαρά και μεταλλικά στοιχεία (ιδίως ασβέστιο), ώστε να αναπτύξουν γρήγορα τα νέα φτερά και να επανακτήσουν το σθένος τους.

Για να καλύψουμε αυτές τις ανάγκες μέσω της διατροφής, εμπλουτίζουμε το σιτηρέσιο με:

Πρωτεΐνη

Αυγό ή αυγοτροφή τρεις φορές την εβδομάδα — ή και καθημερινά, εφόσον υπάρχει αρκετός χώρος για άσκηση. Το σφιχτοβρασμένο αυγό είναι καλή πηγή πρωτεΐνης. Προσοχή στην αλλοίωση, ειδικά στη ζέστη: μην το αφήνετε στο κλουβί πάνω από 3–4 ώρες.

Ασβέστιο Ιχνοστοιχεία

Σουπιοκόκκαλο μόνιμα στο κλουβί και προσφορά αυγού μαζί με το τσόφλι του, το οποίο καταναλώνεται επίσης. Επιπλέον, γύρη μελισσών, μια από τις πιο πλήρεις διαθέσιμες πηγές πρωτεΐνης.

Βιταμίνες

Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, πλούσια σε βιταμίνες και θρεπτικά στοιχεία, δύο με τρεις φορές την εβδομάδα — πάντα καλά πλυμένα και στεγνά. Εναλλάξ, μπορείτε να προσφέρετε και φύτρα σπόρων, επίσης ιδιαίτερα θρεπτικά. Για ενίσχυση όπου χρειάζεται, δείτε και τις βιταμίνες & συμπληρώματα.

Ενημερωτικά, παραθέτουμε μια λίστα με συμπληρώματα διατροφής για την πτερόρροια.

Φροντίδα​

Όπως αναφέραμε, η πτερόρροια είναι στρεσογόνος περίοδος. Εκτός από τη διατροφή, δίνουμε έμφαση και στα βασικά της καθημερινής φροντίδας.

Παρέχετε ευρύχωρο κλουβί ώστε τα πουλιά να διατηρούν όσο γίνεται υψηλό επίπεδο δραστηριότητας. Τοποθετήστε το σε δροσερό, καλά αεριζόμενο χώρο και αποφύγετε τις συχνές μετακινήσεις.

Μη χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ή, αν είναι απαραίτητος, φροντίστε η διάρκειά του να μην ξεπερνά τη διάρκεια της ημέρας, με βάση την ανατολή και δύση του ήλιου για την εποχή.

Παρέχετε καθημερινό μπάνιο με φρέσκο νερό. Βάλτε την μπανιέρα το πρωί και αποσύρετέ την μετά από μία ώρα. Προσοχή στα ρεύματα αέρα για την αποφυγή κρυολογημάτων.

Το ενεργειακό κόστος της πτερόρροιας​

Η αντικατάσταση των φτερών απαιτεί ενέργεια αλλά και την παρουσία συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών που υποστηρίζουν τις μεταβολικές διεργασίες.

Το ενεργειακό κόστος περιλαμβάνει τις θερμίδες για τη σύνθεση και δημιουργία των φτερών. Περίπου το 3–10% της συνολικής μάζας σώματος (20–30% της μυϊκής μάζας) των στρουθιόμορφων αντικαθίσταται από την έναρξη έως την ολοκλήρωση της πτερόρροιας.

Οι ενεργειακές ανάγκες των στρουθιόμορφων στη φάση αυτή μπορεί να αυξηθούν ~3% στην αρχή και στο τέλος, και έως ~20% στο αποκορύφωμα.

Η διακοπή του τραγουδιού και η μειωμένη κινητικότητα οφείλονται στην ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας που απαιτείται αυτή την περίοδο.

Τα φτερά αναπτύσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Ωστόσο, λόγω του πολύπλοκου και ενεργειακά απαιτητικού μεταβολισμού των αμινοξέων κατά τη νύχτα, το συνολικό ενεργειακό κόστος μπορεί να είναι μικρότερο σε περιοχές με μεγαλύτερη διάρκεια ημέρας.

Συμπληρώματα διατροφής​

Τα συμπληρώματα διατροφής κατά την πτερόρροια δεν είναι απαραίτητα όταν παρέχουμε πλήρη και ισορροπημένη διατροφή. Όταν όμως η δίαιτα ή οι συνθήκες διαβίωσης δεν είναι ιδανικές, τα συμπληρώματα μπορούν να καλύψουν τα κενά και να διασφαλίσουν ομαλή έκβαση της περιόδου.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στις 11/06/2006 στο Forum του PetBirds, ως μία από τις πρώτες εκτενείς παρουσιάσεις του φαινομένου της πτερόρροιας στα πτηνά. Έκτοτε, το περιεχόμενο ανανεώνεται και εμπλουτίζεται τακτικά, ώστε να αντικατοπτρίζει τις σημερινές γνώσεις για τη διαχείρισή της.